Bastet – De Goddelijke Kat

Wie ooit in Egypte was heeft vast vaker de beeldjes van een statig ogende kat gezien. Dit is Bastet, de godin en beschermster van vele dingen: het huis, parfum, vruchtbaarheid, vreugde en dans & muziek, om er maar een paar te noemen. Meestal droeg zij in één hand dan ook een sistrum, een muziekinstrument uit het oude Egypte.

Veel is niet bekend over de godin zelf. Wat we weten, kunnen we gewoon zien. In de loop der tijd heeft zij – iets wat heel normaal was in de godenwereld – een hele metamorfose doorstaan. Als dochter van zonnegod Ra zag zij er aanvankelijk uit als een leeuwin, later nam zij de huiskat als beschermster onder haar hoede en kreeg zij  een wat vriendelijker uiterlijk. Haar fellere katachtige eigenschappen werden overgenomen door haar zus, Sekhmet. Volgens  een andere zienswijze belichamen zij gezamenlijk verschillende  aspecten van een en dezelfde godin. Tussen hen beiden bestaan dan ook veel contrasten, zoals passief-agressief, sluw-vriendelijk, en fel-beschermend.

Bastet stond op het hoogtepunt van haar populariteit als beschermvrouwe van de huiskatten. In de vruchtbare Nijldelta rekenden de boeren op de gedomesticeerde dieren om hun oogst tegen ongedierte zoals muizen, ratten maar ook slangen te beschermen. De liefde ging zelfs zo ver, dat op het – al dan niet opzettelijk – ombrengen van een kat de doodstraf stond. Immers, wie een incarnatie van Bastet kwaad deed, viel daarmee de godin zelf aan!

Hoewel van uiteenlopende diersoorten mummies zijn teruggevonden, bleek ook hier weer dat katten bijzonder populair waren. Niet alleen werden ze vaak gezamenlijk met hun baasjes gemummificeerd en begraven, in Bubastis, nabij het huidige Zagazig en het toenmalige episch centrum van de kattencultus werden op een begraafplaats zelfs 180.000 kattenmummies gevonden.

Uiteindelijk werd de liefde voor katten zelfs handig tegen de Egyptenaren gebruikt. Bij een aanval door de Perzen, omstreeks 500 voor Christus, gebruikten de vijandelijke krijgers hen als middel om de tegenstander eronder te krijgen. Voor aanvang van de strijd vingen ze duizenden katten, om die voor de aanval los te laten met als doel chaos te creëren. Het plan werkte, want de arme Egyptenaren waren bang hun lievelingen schade te berokkenen en verzetten zich maar mondjesmaat. Het leidde tot een eeuwenlange bezetting, tijdens welke de kat ook weer werd gebruikt om de bevolking te pijnigen, bijvoorbeeld door hen een arme poes naar het hoofd te gooien. Het leidde echter niet tot het einde van de kattencultus; dat gebeurde heel geleidelijk en pas veel later. 

Hoewel de positie van de kat in het hedendaagse Egypte danig veranderd is, is het gelukkig nog steeds mogelijk overal iets van Bastet terug te zien…